To nie były łatwe decyzje. Ryzyko było ogromne. Nie brakowało jednak ludzi, którzy wykazali się prawdziwym heroizmem. Podczas II wojny światowej ratowali Żydów, nierzadko płacąc za to własnym życiem. Prezydent Polski postanowił nadać tym, często dotąd nieznanym bohaterom jedno z najwyższych państwowych odznaczeń – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. W Rzeszowie odznaczenie odebrali ich potomkowie.
Uroczystość odbyła się w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim. W imieniu Prezydenta RP Andrzeja Dudy nadane pośmiertnie odznaczenia wręczył minister Piotr Ćwik, zastępca Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Podczas ceremonii minister odczytał list od prezydenta:
“Z najgłębszą czcią i podziwem myślimy o tych, którzy czynili, co było w ich mocy, aby ocalić prześladowanych” – napisał prezydent.
Instytut Pamięci Narodowej gromadzi dowody i opisy bohaterskich postaw Polaków, ratujących Żydów. Oto niektóre przypadki osób, które teraz wyróżnił w Rzeszowie prezydent orderem.
Odważny policjant
Jednym z odznaczonych są Franciszek i Maria Mroczka. W czasie niemieckiej okupacji mieszkali w Łukawcu. Franciszek był funkcjonariuszem Policji Granatowej. Przez osiem miesięcy przechowywał grupę uciekinierów z rzeszowskiego getta: Josefa Dworka i jego dzieci: syna i córkę Libkę nazywaną Lili, Icka Abrama i jego trzech małoletnich synów.
Żydzi ukrywali się w stajni, a wieczorem przychodzili do domu Polaków, aby się umyć i zjeść. Dzięki swojej pracy Franciszek miał dostęp do informacji o niemieckich planach związanych z poszukiwaniem ukrywających się Żydów. W ten sposób udawało mu się ostrzegać swoją rodzinę i ukrywające się u niego osoby przed rewizjami.
Żydzi zdecydowali się jednak opuścić dom Polaków i przedostać na Węgry. W domu Mroczków pozostała tylko Lili, które nie chciała wyjeżdżać. Została ukryta na strychu za podwójną ścianą. Potem wyrobiono jej aryjskie dokumenty. Wojnę przeżyła. Potem dzięki pomocy swoich opiekunów wyjechała za granicę.
Małżeństwo trafiło do obozu
O tym wielką cenę płacili Polacy, którzy chronili Żydów, dowodzi historia także odznaczonego teraz pośmiertnie małżeństwa Michała i Magdaleny Wasser.
Rodzina mieszkała z trzyletnim synem Pawłem w Cisnej. Michał pracował w tartaku, należącym przed II wojną do żydowskiej rodziny Pechterów. W 1943 r. Magdalena była w zaawansowanej ciąży z drugim dzieckiem. Razem z mężem udzieliła schronienia Żydowi Samuelowi Pechterowi. Wasserowie ukrywali go na strychu swojego domu. 21 stycznia 1943 r., kiedy Michał był w pracy dom Wasserów został otoczony przez niemiecką policję i przeszukany. Niemcy znaleźli Samuela Pechtera. Magdalena i Samuel zostali aresztowani. Tego samego dnia aresztowano także Michała, którego wywieziono do obozu KL Auschwitz-Birkenau. Dalsze losy Michała Wassera nie są znane. Do domu nie wrócił. Prawdopodobnie został zamordowany w obozie. Magdalena Wasser została także przewieziona do KL Auschwitz-Birkenau. Zginęła w tym obozie 16 marca 1943 r.
ODZNACZENI POŚMIERTNIE ZOSTALI:
- Adam Bolka – order odebrała Elżbieta Bolka
- Franciszek Bolka – order odebrała Agnieszka Korniluk
- Maria Bolka – order odebrał Tomasz Bolka
- Izabela Bryg – order odebrała Renata Proszowska
- Helena Haraś – order odebrała Beata Kalińska
- Edward Jop – order odebrał Piotr Proszowski
- Józef Jop – order odebrał Paweł Proszowski
- Wiktoria Jop – order odebrał Stanisław Proszowski
- Agnieszka Kida – order odebrała Stanisława Cholewa
- Franciszek Mroczka – order odebrała Emilia Domino
- Maria Mroczka – order odebrała Anna Tomaka
- Zofia Prajsnar – order odebrała Teresa Czubska
- Anna Siwak – order odebrał Tadeusz Rachwał
- Filomena Świętoń – order odebrał Jan Świętoń
- Jakub Świętoń – order odebrał Łukasz Świętoń
- Magdalena Wasser – order odebrał Wiktor Wasser
- Michał Wasser – order odebrał Wiktor Wasser
Źródło: IPN Rzeszów
Zobacz też:
Jest nadzieja dla spalonego dworu w Kobylanach. Nowe właścicielki chcą uratować zabytek
Zmarł por. Henryk Atemborski „Pancerny”. Jeden z ostatnich Żołnierzy Niezłomnych
💡 Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł! Podziel się swoją reakcją:
