Nocą z 4 na 5 lipca 1943 r. w katastrofie Liberatora u wybrzeża Gibraltaru zginął premier Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie i Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski (ur. 1881). Generał urodził się w Tuszowie Narodowym koło Mielca. Właśnie tu odbyły się obchody 80. rocznicy śmierci generała.
Obchody 80. rocznicy śmierci gen. Władysława Eugeniusza Sikorskiego pod honorowym patronatem Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie odbyły się w Tuszowie Narodowym, w miejscu urodzenia generała. Rozpoczęły się Mszą świętą w kościele parafialnym pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych w intencji gen. W. Sikorskiego. Następnie zostały złożone kwiaty pod pomnikiem gen. Władysława Sikorskiego przed siedzibę Centrum Pamięci gen. Władysława Sikorskiego.
Dr Piotr Szopa, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Rzeszowie wygłosił wykład „Generał Władysław Sikorski, życie i tragiczna śmierć”. Otwarta została również wystawa przygotowana przez IPN, która przedstawia życie i działalność Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych. Wystawa jest eksponowana na Placu gen. Sikorskiego w Tuszowie Narodowym do 31 sierpnia 2023 r.
Zobacz też:
Katastrofa lotnicza w Gibraltarze
W niedzielę 4 lipca 1943 roku o godzinie 22.30 generał Władysław Sikorski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier polskiego rządu, wyjechał z pałacu gubernatora Gibraltaru, kierując się na tamtejsze lotnisko.
Sikorski wracał do Londynu po trwającej od 25 maja inspekcji Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie. Około godziny 22.45 zajął miejsce w samolocie. Był to amerykańskiej produkcji bombowiec w służbie RAF, Liberator B-24, wersja LB-30, o numerze AL 523, przystosowany do przewozu pasażerów. O godzinie 23.07 maszyna wystartowała, by – po zaledwie około szesnastu sekundach lotu – uderzyć w morze. Jeszcze przez jakieś 6 minut samolot unosił się na wodzie, następnie zatonął, przewracając się przy tym do góry kołami.
W katastrofie lotniczej zginął generał Sikorski, jego córka Zofia i niemal wszyscy spośród podróżujących Liberatorem, w tym szef Sztabu Naczelnego Wodza generał Tadeusz Klimecki, pułkownik Andrzej Marecki – szef Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza, pułkownik Victor Cazalet – brytyjski oficer łącznikowy przy generale Sikorskim i porucznik marynarki Józef Ponikiewski – adiutant naczelnego wodza.
Dwie osoby przeżyły katastrofę – pilotujący Liberatora czeski kapitan Eduard Prchal oraz parlamentarzysta brytyjski brygadier John Percival Whiteley. Ten ostatni zmarł jednak wkrótce po wyłowieniu, w łodzi transportującej go na ląd. Z wraku wydobyto jedynie zwłoki Sikorskiego i pięciu innych osób. Większości ofiar, także córki generała, jego osobistej szyfrantki Zofii Leśniowskiej (z przypiętą do przegubu torbą tajnych dokumentów), nigdy nie odnaleziono.
W skład komisji do zbadania przyczyn katastrofy weszli wyłącznie brytyjscy lotnicy. Dodatkowy członek zespołu ze strony polskiej nie miał prawa zadawania pytań. Nie dopuszczono też przedstawicieli producenta samolotu. Po dwóch tygodniach komisja przedstawiła oficjalną przyczynę katastrofy: zakleszczenie się linek steru wysokości. Okoliczności śmierci śmieci gen. Władysława Sikorskiego do dziś budzą kontrowersje.
Źródło: IPN oddział w Rzeszowie
